Kijk eens naar deze tweet.
“Best grappig toch?” Denk je waarschijnlijk en ja dat is het ook, als je tenminste de context kent. Ik weet dat je een grap nooit moet uitleggen, maar voor het doel van deze blog doe ik het toch even. Bowling Green verwijst naar The Bowling Green Massacre. Hoewel de bloedige naam anders doet vermoeden, heeft deze “Massacre” nooit plaatsgevonden. En de referentie aan Zweden verwijst naar de toespraak van Donald Trump in Florida van afgelopen vrijdagavond waarin hij Zweden noemde in een rij van voorbeelden van aanslagen die gepleegd zijn in Europa. Hiermee wekte hij in elk geval de suggestie dat er de avond ervoor een terreuraanslag in Zweden had plaatsgevonden. Ook dit was niet waar. Er heeft geen aanslag plaatsgevonden in Zweden.
The Bowling Green Massacre
Even de feiten. The Bowling Green Massacre is compleet verzonnen door een adviseur van President Trump; Kellyanne Conway. Wat er wel gebeurd is, in het plaatsje Bowling Green lees je bijvoorbeeld hier. Conway beweerde achteraf dat ze zich versproken had, maar dat mocht niet meer baten. De uitspraak ging viral. De uitspraak ging vooral viral omdat veel mensen hem zo belachelijk vonden dat ze er grappen over maakten. Veel grappen. Maar de grap is (pun intented) natuurlijk dat zeker op een medium als twitter, het niet zo heel veel uitmaakt waarom je een tweet retweet maar vooral dat je hem retweet. Het waarom van jouw tweet is niet zo belangrijk. Dat je tweet wel. Je zorgt namelijk niet alleen voor bereik en verspreiding van de grap over de boodschap maar daarmee ook van de boodschap zelf. Waarom dit erg is, is heel makkelijk aan te tonen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat veel mensen, vooral Republikeinse Trump-stemmers maar ook anderen, inmiddels denken dat de aanslag wel echt heeft plaatsgevonden. Volgens een laatste peiling die in Amerika gedaan is, gelooft 51 procent van de Trump-stemmers, twee weken nadat de uitspraak werd gedaan, (nog steeds) dat de aanslag heeft plaatsgevonden. Nadat het verhaal uitgebreid ontkracht is, en Conway heeft gezegd dat ze een vergissing maakte, gelooft een (krappe) meerderheid van Trump-stemmers nog steeds dat de aanslag plaats heeft gevonden. Combineer dit met het verhaal dat Trump ook heeft gezegd dat de traditionele media veel terroristische aanslagen negeren en het narratief is compleet: “er zijn veel aanslagen waarover de media niet berichten, Bowling Green is er een van”. Het is belangrijk omdat veel Trump-stemmers deze, niet bestaande aanslag gebruiken als rechtvaardiging voor “de moslimban” die Trump enkele weken geleden invoerde.
Zweden
Dan even naar het verhaal over Zweden. Er was geen aanslag. Maar door ironische, cynische en sarcastische tweets te verspreiden over Zweden, wordt ook deze boodschap verder verspreid. Natuurlijk, is het mogelijke bestaan van een dergelijke aanslag al door iedere factcheck-rubriek en vrijwel alle (serieuze) Westerse media ontkracht. Maar zoals ik boven heb aangetoond, maakt dat niet zo heel veel meer uit. De boodschap “er gebeurde iets vreselijks in Zweden” wordt verder verspreid. Op Twitter gaat de context waarin Trump het zei al snel verloren, zeker na de nodige sub- en retweets. Na verloop van tijd is het één grote hoop geworden, waarbij de ironische tweets en de tweets van mesnen die geloven dat de aanslag daadwerkelijk is gebeurd, door elkaar op de tijdlijn van gebruikers verschijnen. Probeer dan nog maar eens te achterhalen wat er werkelijk gebeurde. Voor de oppervlakkige nieuwsconsument, die snel door zijn tijdlijn scrolt, blijft alleen de associatie over: “Er gebeurde iets vreselijks in Zweden”.
Guilty by association
De bovenstaande Tweet is dubbel zo erg. Natuurlijk, leuke grap. Maar wat gebeurt er? Wat hier gebeurt lijkt een geval van zogeheten guilty by association. Zaken die niets met elkaar te maken hebben worden met elkaar in verband gebracht. Een niet bestaande aanslag, waarvan veel mensen denken dat hij wel gebeurd is, wordt gekoppeld aan een niet bestaande gebeurtenis. Maar door ze te gebruiken in een tweet en ze aan elkaar te linken krijgen ze allebei legitimiteit. Bovendien is het in dit geval extra schadelijk omdat de woorden Massacre en Sweden, zij het niet direct, maar wel binnen dezelfde context aan elkaar gelinkt worden. Wat gebeurt er nu? Juist, er ontstaat het op opzichzelfstaand narratief dat er twee vreselijke aanslagen hebben plaatsgevonden, waarvan je ook nog zou kunnen beweren dat de mainstream media er niet over hebben bericht: want waarom heb “je” er niets over gehoord? Het goede antwoord is natuurlijk omdat ze niet hebben plaatsgevonden. Maar Trump creëert een verhaal waarbinnen het aannemelijk is dat je het niet weet omdat er niet over bericht wordt, omdat het . Kijk eens naar het aantal retweets en likes en dan weet je hoe sterk deze boodschap, en dit verhaal verspreid wordt. Door dit gigantische bereik weet je zeker dat er ook genoeg mensen zijn die de ironische context ervan niet kennen of niet snappen. Je verspreid dus in werkelijkheid de suggestie van aanslagen, dood en verderf, ook naar mensen die geneigd zijn te geloven dat ze hebben plaatsgevonden. Kort: je bekrachtigt en verspreidt het Trump-narratief
Het was maar een grapje…
Ik snap dat dit allemaal grappig is. Het is ook te absurd om er niet om te lachen. Maak er dus ook vooral grappen over, en vertel die grappen tegen vrienden en familie. Vaak werkt dit het beste om te voorkomen dat je niet gek wordt. Maar zet dit soort grappen niet op sociale media, en deel ze ook niet. Je geeft daardoor de niet bestaande gebeurtenissen legitimiteit en verspreid een boodschap die je helemaal niet wilt verspreiden. Het ging je alleen om het grapje toch? In 2017 zijn dit geen grappen meer, maar ben je door het delen van dit soort grappen onderdeel van een propagandaoorlog waarin desinformatie het belangrijkste wapen is.
Tot slot een lees-/volgtip George Lakoff heeft uitgebreid geschreven over framen binnen en buiten de politiek en de rol van taal hierin. Hij zegt ook veel belangrijke en inzichtelijke zaken over Trump. Hier zijn twitter en hier zijn website.
Pieters plek op het web 